Excursie Voorne

24 augustus 2011

voorbereid door Iman

Inleiding

Het is voor het eerst dat de excursieclub een bezoek brengt aan het befaamde duingebied van Voorne. Vanzelfsprekend komen daarbij de effecten op het duingebied van de aanleg van de Eerste en  de nu actuele aanleg van de Tweede Maasvlakte aan de orde.

Het noordelijk deel van de duinen op Voorne wordt wel Duinen van Voorne genoemd en worden beheerd door de Stichting Het Zuid-Hollands Landschap (ZHL). Het middelste en zuidelijke deel (met o.a Breede Water en Quackjeswater) staan bekend als Voornes Duin en worden beheerd door Natuurmonumenten.

We bezoeken de Duinen van Voorne,  het openluchtmuseum de Duinhuisjes en de aan de duinen grenzende gebieden het Groene Strand en de Slikken van Voorne.

De duinen en het Groene Strand vormen het Natura 2000 gebied Voornes Duin. De Slikken van Voorne zijn onderdeel van het Natura 2000 gebied Voordelta.

In de duinen zijn omstreeks 1960 715 inheemse plantensoorten aangetroffen. In de loop van de tijd zijn er 134 Rode Lijst-soorten gevonden, in 1987 waren het er nog 90. Bijna tweederde van de Nederlandse broedvogelsoorten komt er tot broeden.

Tenellaplas

 Duinen van Voorne

De duinen van Voorne zijn relatief jonge, dus vooral kalkrijke duinen, die  ontstaan zijn in de monding van Maas en Rijn. Het duingebied heeft omstreeks 1600 zijn huidige gedaante gekregen nadat in de Middeleeuwen de eerste grote duinformaties waren ontstaan en door menselijke invloed vooral door bedijkingen een aaneengesloten duinenreeks tot stand was gekomen. Op het strand ontstonden daarna nieuwe duinenrijen. In het landschap is de zonering van de zeerepen uit 1910, 1926 en 1935 te herkennen evenals de primaire duinvalleien. Er is een natuurlijke waterhuishouding in de duinen omdat er geen waterwinning van betekenis plaats vond of vindt.  Met de aanwezigheid van slecht doorlaatbare klei- en veenlagen ondiep in de ondergrond  is dat gunstig voor het ontstaan van natte en vochtige biotopen. In combinatie met o.a. gradienten in kalkgehalte van de bodem, overgangen tussen zoet en zout is een grote variatie aan levensgemeenschappen ontstaan. De gehele successiereeks van open helmduinen tot uitgeloogde duinen en van duindoornstruwelen tot bossen is aanwezig. Zeer zeldzame soorten als de groenknolorchis en de nauwe korfslak (beide habitatrichtlijnsoort) komen in duinvalleien voor. In de duinen komt ongeveer de helft van de Nederlandse landslakkenfauna voor n.l. 40 soorten.

 Het dichtgroeien van de duinen van Voorne met struweel en bos is op zich een natuurlijk proces maar is versterkt door de aanleg van de Maasvlakte in de jaren 60 van de vorige eeuw.  De invloed van de zee is hierdoor afgenomen en de verruiging toegenomen. Ook de luchtvervuiling draagt bij aan het versneld dichtgroeien van de duinen evenals het decimeren van de konijnenstand door myxomatose en VHS. Het is thans moeilijk voor te stellen dat eind 1800  de duinen er uit zagen als een stuivende zandwoestijn door overbeweiding en houtroof. In 1910 is door het waterschap een verbod op beweiding met vee en kappen van hout uitgevaardigd en is daarna op omvangrijke schaal bos aangeplant.

Door ZHL is in 2011 een natuurherstelproject uitgevoerd in de Bakenvallei gericht op herstel van de  natte duinvallei en de droge duingraslanden. Struweel is verwijderd en de bovenste grondlaag is geplagd. Dit plaggen is zorgvuldig gebeurd om ter plaatse voorkomende karakteristieke duinplanten te sparen. Soorten die van het natuurherstel zullen profiteren zijn onder meer: teer guichelheil, platte bies, vleeskleurige orchis, slanke gentiaan, stijve ogentroost en aardbeiklaver. Begrazing vindt plaats met Galloway-runderen en Ijslandse pony’s. Onze gids zal zeker ingaan op de voor- en nadelen hiervan.

De Tenellaplas, grenzend aan het bezoekerscentrum, is in 1949 aangelegd volgens een plan van de landschapsarchitect C. Sipkes. Met het zand uit de plas is langs de randen een instructief plantsoen aangelegd en zijn er veel soorten aangeplant. De naam is ontleend  aan Anagallis tenella, het tere guichelheil dat al op het terrein groeide voor de aanleg van de plas. De Tenellaplas maakt deel uit van de Heveringen een kalkarm binnenduinlandschap dat wordt gekenmerkt door duingraslanden afgewisseld met tuinderijen omzoomd door hagen en bosjes.

Openluchtmuseum De Duinhuisjes

Het dicht bij het bezoekerscentrum gelegen Openluchtmuseum De Duinhuisjes met typische duinboerderijtjes geeft een boeiend beeld van het leven en werken achter de duinen tussen 1840 en 1940. De erven zijn ook in de oorspronkelijke staat en hebben de sfeer van het boerenleven buitenshuis. Vrijwillige gidsen vertellen over het museum en het vroegere boerenleven.

  Voorne Groene Strand 

Het Groene Strand

Het Groene Strand zou zijn ontstaan te danken hebben aan het graven van de Nieuwe Waterweg omstreeks 1870. Het gebied lag toen buitendijks. Langs het water lag een strandhaak die populair was bij strandgangers.  De dynamiek en daarmee de zeer grote soortenrijkdom van het Groene Strand en zijn omgeving is sterk afgenomen door de afsluiting van de Brielse Maas met de Brielse Maasdam in 1950 en door de afsluiting van het  Brielse Gat met de  Brielse Gatdam in 1966. Het zo ontstane  Oostvoornse meer werd tot wel 40 m diep ontzand ten behoeve van de aanleg van de Maasvlakte tussen 1968 en 1974.  Het zilte gebied ligt nu binnendijks en is langzaam gaan verzoeten en verruigen. Er is nu veel struweel en rietland maar er komen ook zeer mooie vochtige valleien voor met o.a. moeraswespenorchis, parnassia, herfstbitterling, heelblaadje, stijve ogentroost. De noordse woelmuis (habitatrichtlijnsoort) leeft met name rond het Oostvoornse Meer.

Sinds 2006 is door een omvangrijk natuurherstelproject weer een stukje ouderwetse dynamiek in het gebied terugggekeerd. Belangrijk onderdeel van het project was het verzouten van het Oostvoornse Meer met zeewater uit het Beerkanaal. Door delen van de bodem van de lagune (een in de jaren negentig gegraven geulenstelsel) opnieuw te bedekken met schelpjes en wit zand is het gebied aantrekkelijker gemaakt voor kustbroedvogels. Kluten, visdiefjes en plevieren hebben hiervan geprofiteerd. Bij de lagune staat een vogelkijkscherm, o.a. geelpootmeeuw en boomvalk kunnen er worden waargenomen.

    Slikken van Voorne

Slikken van Voorne

Het voormalige autostrand en de Westplaat  vormen de Slikken van Voorne, die omdat ze buitendijks liggen, onder invloed staan van eb en vloed.

Sinds het autostrand in oktober 2004 voor auto’s is afgesloten kan het gebied met jonge duintjes zich ongestoord ontwikkelen. De tegenstand tegen de afsluiting was (en is?) enorm vooral van de plaatselijke politieke autostrandpartij.  Onze gids zal hier ongetwijfeld op in gaan evenals op andere knelpunten of uitdagingen op het gebied van afstemming van natuur op bepaalde recreatievormen (o.a. ook kite-surfen). In 2008 kwam hiervoor een plan tot stand.   

De zilte flora is aanwezig met soorten als zeeaster, melkkruid, schorrekruid en zilte schijnspurrie. Afhankelijk van getij en helderheid kunnen op de slikken van de Westplaat fouragerende dan wel op de hoogwatervluchtplaatsen verblijvende vogels worden waargenomen.

Programma

10.00 .We  starten in het bezoekerscentrum Tenellaplas , Duinstraat 12 A, 3235 NK Rockanje van het Zuid-Hollands Landschap (ZHL), bij Oostvoorne,  met koffie/thee + plaatselijke appelkanjer. Gevolgd door een korte inleiding op de excursie door het regiohoofd van het ZHL de heer ing. Hans Visser. Hij zal ons de gehele dag (bege)leiden.

We wandelen langs de Tenellaplas en verder de duinen in richting zee. We bezoeken o.a. enkele natuurherstelprojecten waarbij de verruiging is teruggedrongen en natte duinvalleien en droge duingraslanden weer een kans krijgen.

Ca. 12.15  Zijn we weer terug bij het bezoekerscentrum waar we afhankelijk van het weer binnen of buiten onze meegebrachte boterhammen kunnen opeten (+ toilet).

Vanaf ca. 12.45 leiden vrijwilligers van het museum ons rond in het naastgelegen Openluchtmuseum De Duinhuisjes.

.

Ca. 14.00 Vertrekken we met alle auto’s naar het noordelijker gelegen Groene strand langs het Oostvoornse Meer en naar de Slikken van Voorne. Dit kost ongeveer 10 minuten. Parkeerplaats wordt nader bezien, afhankelijk van de wandeling(en) die Hans vlak voor de excursie en afhankelijk van het weer zal bepalen. Waarschijnlijk parkeren we op de grote parkeerplaats bij het paviljoen De Duinrand. Tijdens de wandeling komt o.a. de afstemming van natuur met recreatie aan de orde en de natuurgerichte maatregelen op en bij het Groene Strand.

Ca. 16.30 Strijken we neer bij het strandpaviljoen De Duinrand (www.paviljoendeduinrand.nl) voor een drankje en het avondeten.

 Routebeschrijving

Auto vanaf Rotterdam:  Via A15 en N15 door het industriële landschap  richting Europoort / Oostvoorne, afslag Oostvoorne en via N218, afslag Oostvoorne, Brielse weg naar Oostvoorne centrum, vandaar de bordjes ZHL( bezoekerscentrum)/ strand volgen , vlak na het links gelegen grote pand Van Marion B en B naar links (Duinoordse weg) en dan is het nog 2,2 km tot het bezoekerscentrum (let op fietsers e.d., rechts ligt het bekende voormalige Biologisch Station Weevers‘Duin).

 ( of via Brielle :  A 15,  N57, N218,  naar Oostvoorne))

Openbaar vervoer: vanaf metrostation Spijkenisse centrum met bus 103 (Connexxion)naar Oostvoorne halte Berkenrode, 50 m met de bus meelopen en dan rechtsaf  bordje bezoekerscentrum ZHL volgen en 25 minuten lopen.

Menu

Het menu bestaat uit soep, hoofdgerecht en koffie of thee.

Er kan gekozen worden uit:

Soep

Tomatensoep met balletjes of vegetarisch of

Mosterdsoep met zalmsnippers of vegetarisch

Hoofdgerecht

Varkenshaas met brie en tuinkruidensaus of

Zalm met tagliatella en mosterddillesaus

Beide geserveerd met groenten, friet en salade

of

Vegetarisch

Groene maaltijdsalade (koud) met diverse groenten, feta kaas en met honing gekarameliseerde walnoten         of

Gevulde tomaat (warm): drie gevulde tomaten met kruidenkaas, honing en gekarameliseerde walnoten op een bedje van salade

Overnachtingsmogelijkheden

 Er zijn diverse campings en hotels etc. in de omgeving, o.a. te vinden op de site www.zuid-hollandse-eilanden.nl. Bijvoorbeeld www.benbvanmarion.nl, www.cafecentraal-oostvoorne.nl en www.motel-oostvoorne.nl.  Omdat er geen ervaring mee is kan helaas geen op de praktijk gestoelde aanbeveling worden gedaan. 

Bij ZHL kan onder bepaalde voorwaarden worden gekampeerd,  maar alleen met de tent.

Minicamping Roos in Oostvoorne (www.minicampingroos.nl) is een nette kleine camping met een nieuw toiletgebouwtje. De eveneens kleine camping Ketjil (www.campingketjil.nl)       ligt dicht bij het bezoekerscentrum, met rommelig erf en verouderd maar wel schoon sanitair in een oude schuur. Er zijn slechts enkele passantenplaatsen.

Langs de duinen van Rockanje liggen de grote campings (met slagboom) van Molencaten : hetWaterbos (noordelijke) en het Rondeweibos( zuidelijke). In het akkerbouwgebied ligt de ruime boerencamping vd. Brugh.

 Duinvalleien kunnen soms erg nat zijn; het advies is daarom om voor de zekerheid maar laarzen mee te brengen.

Opgeven

Graag zo snel mogelijk maar uiterlijk vrijdag 19 augustus bij Iman 071-5616834 of  i.zorge@casema.nl en daarbij tevens de keuze voor de soep en het hoofdgerecht aangeven.