EXCURSIE NAAR DE HAMERT

(onderdeel van het Nationale Park de Maasduinen)

en HET SCHUITWATER (oude maasarm)

VRIJDAG 24 maart  2017

Voorbereid door Maaike Vervoort en Leo van der Kooi

Het landgoed De Hamert is het zuidelijkst gelegen deel van de zgn. Maasduinen. Deze strook landduinen vormt met zijn lengte van 20 km. het grootste complex landduinen van ons land. De strook is gemiddeld 3 km.breed en ligt a.h.w. ingeklemd tussen de Maas en de grens met Duitsland. Het gebied is gelegen in het noordelijkste gedeelte van de provincie Limburg op de oostoever van de Maas.

Het gebied De Maasduinen  is sinds 2005 in zijn geheel als Nationaal Park opgericht. In dit 4500 ha grote N.P. werken  Staatsbosbeheer, Limburgs Landschap en particuliere grondeigenaren samen om het gebied in stand te houden en te beheren. Het Landgoed De Hamert , 900 ha groot, is in het bezit van Limburgs Landschap.

    De duinen zijn ontstaan tijdens de laatste ijstijd toen ijskoude westenwinden zand aanvoerden en tot hoge duinen opwierpen. De hoogteverschillen zijn aanzienlijk. Er zijn heuvels die een hoogte van 40 m. bereiken. Op deze hoge en droge gronden hebben zich al vroeg bewoners gevestigd. Getuigen hiervan zijn de talrijke grafheuvels die van ongeveer 2000 jaar voor onze jaartelling dateren.

    Door het intensieve gebruik van deze schrale grond ontstonden al vroeg heidevelden en later zelfs uitgestrekte zandverstuivingen. Deze zijn in het eerst kwart van de vorige eeuw grotendeels met dennen bebost. Gelukkig zijn er veel heideterreinen gespaard gebleven en sinds een aantal jaren is het beheer erop gericht deze stukken heide in stand te houden en zoveel mogelijk met elkaar te verbinden door bos te kappen. In de bossen zelf is het beheer gericht op het bevorderen van een zo natuurlijk mogelijk bos.

    Behalve bos en heide zijn er veel vennen in de lagere delen en aan de randen veengebieden. Helaas zijn deze venen, die zich oorspronkelijk tot over de Duitse grens uitstrekten, in de vorige eeuw op grote schaal ontgonnen. Dat heeft ook verdroging van de overgebleven natuurgebieden in de hand gewerkt. Momenteel wordt op veel plaatsen gewerkt aan het herstel van enkele venen en herstel van venen. Zo ook op de Hamert waar hard wordt gewerkt aan verbetering van de waterstand.

goudvink

    Een bijzonderheid is het voorkomen van hoogveen in het Pikmeeuwenwater, een vennencomplex omringd door hoge duinen. Verder is de variatie nog versterkt doordat de oever van de Maas met stroomdalgrasland deel uitmaakt van het reservaat. Vermeldenswaard is bovendien nog het Geldernsch-Niers kanaal dat water vanuit Duitsland op de Maas afwatert. Dit kanaal is al lange tijd aan de natuur overgelaten en er heeft zich een “natuurlijke” beek ontwikkeld die nauwelijks nog van een echte beek te onderscheid is. Hier komen ijsvogels en bevers voor en hoor je in het voorjaar nachtegalen en wielewalen zingen.

    Door de deze verscheidenheid aan biotopen, van droog naar nat en van laag naar hoog, van bos en heide is de flora en fauna rijk aan soorten. Er komen typische heidevlinders en veel soorten sprinkhanen en krekels voor . Ook de overige dierenwereld is met tegen de 100 soorten broedvogels en 12 soorten amfibieën en reptielen zeer goed vertegenwoordigd.

    Onze gids Guus Steegh van het Limburgs Landschap zal  voor en tijdens onze wandeling vooral aandacht besteden aan het beheer van bos en heide en aan de ontwikkeling van natte natuur in de voormalige venen.

    Het tweede gebied dat we in de middag gaan bezoeken is Het Schuitwater. Wij kenden het gebied niet, maar op zoek naar een mooi natuurgebied dat we in de middag kunnen bezoeken en niet ver van De Hamert ligt, stuitten we op een beschrijving van dit 250 ha grote en door SBB beheerde gebied. Het ligt tussen de dorpen Broekhuizen en Melderslo en wordt door de Stokter-(later) Horsterweg, de verbindingsweg tussen deze twee dorpen, verdeeld in een noordelijk en zuidelijk gedeelte, resp. het Broekhuizer en Lottumer Schuitwater.

    De bij ons door de beschrijving gewekte verwachtingen zijn tijdens ons bezoek meer dan waar gemaakt. De kern van het gebied is een oude meander die door natuurlijke verlegging van de stroom van de Maas op den duur helemaal is verland. De meander is ontstaan na de laatste ijstijd toen de Maas een stroomgeul uitsleep in de hogere dekzanden aan de linker oever.

Dit is heel mooi te zien aan de hoge steile wand aan de westkant van de oude meander.

    In de 18e eeuw is men begonnen met het uitgraven van het veen voor huishoudelijk gebruik. Daarbij werd gebruik gemaakt van kleine platbodems. De naam Schuitwater verwijst hiernaar. Zo ontstond er een langwerpige, kromme kreek, waarin overigens het verlandingsproces gewoon doorging.  Verschillende beekjes wateren vanuit de hogere, schrale zandgronden af naar het Schuitwater, dat op zijn beurt weer afwatert op de Maas via de Broekhuizer Molenbeek .

knaagspoor van een bever

    Het hele gebied is bijzonder gevarieerd. Kletsnat, laaggelegen broekbos grenst aan hoge, droge zandgrond begroeid met bos en heide. De natuurliefhebber, die hier nog nooit geweest is, zal zeker aangenaam verrast worden. Het is het domein van eenden en nachtzwaluwen, bevers en dassen. Elzen, wilgen, eiken en dennen, jong, oud vaak ook omgewaaid en vergaan, vormen een gevarieerd bos dat op veel plekken aan een oerwoud doet denken.

    In het Schuitwater zijn drie wandelingen uitgezet van resp. 3, 6 en 8 km. De natste delen zijn met vlonders begaanbaar gemaakt. Wij hebben de rondwandeling van 5 km gelopen. We zagen een raaf , goudvinken en sijsjes, grauwe ganzen en krakeenden. Maaikes loupe bracht de korstmossen op de boomstammen en takken in de kijker. Ook zagen we knaagsporen van bevers en ontmoetten wij de schotse hooglanders die hier hun beheerstaak vervullen.

    Van de tijd, het weer en de energie zal het afhangen welke route we gaan lopen.

Verder ter lezing aanbevolen:

- Beschrijving van De Hamert in “Uit en Thuisboek”, het handboek van Limburgs Landschap

- Het hoofdstuk over de Maasduinen in ANWB Nationale Parken Nederland door Frans Buissink

- Beschrijving van Het Schuitwater in Het Land van Peel en Maas (Natuurgebieden in Zuidoost-Nederland), uitgave Staatsbosbeheer ISBN 90 802976 1 5

               PROGRAMMA:

10:00 u. Ontvangst in Pannenkoekenhuis Jachthut Op den Hamer met koffie/thee en Limburgse vlaai.

± 10:15 u. Onze gids, dhr. Guus Steegh, zal ons bijpraten over het natuurgebied waarna

± 10:45 u. we op stap gaan voor de wandeling.

±  13:00 u. Weer terug in de jachthut voor wat drinken en of eten .

14:00 u. Vertrek naar de parkeerplaats aan de Horsterweg bij Het Schuitwater (We komen niet meer terug in De Jachthut) via de pont over de Maas en het dorp Broekhuizen (6 km.)  Op weg naar de pont passeren wij de witte villa waarin het restaurant De Barones ons diner zal verzorgen.

± 14:30 u. Start van de wandeling door Het Schuitwater.

± 16:30 u. Einde wandeling en weer terugrijden via de pont naar ons restaurant De Barones .

± 16:45 u. Ontvangst in het restaurant  voor een aperitief en

± 17:30 u. Diner ( 2 gangen , vlees, vis of vegetarisch) en koffie of thee na ( à €15,00 p.p.)

We gaan ervan uit dat iedereen ruim vóór 20:00u.weer naar huis kan rijden.

ADRESSEN en ROUTE

Jachthut Op den Hamer, Twistedenerweg 2,  5856 CK Wellerlooi, www.dejachthut.nl   Tel: 077 4731260

ligging aan de Prov. Weg N 271,  3 km. ten zuiden van Wellerlooi vanuit het noorden links van de weg bij de kruising van de Twistedener weg.

Neem vanaf de A 57 afslag 2  (Gennep) en vervolgens richting Afferden de N 271.

Deze weg blijven volgen over een afstand van 22 km. tot bestemming is bereikt.

Landhuis De Barones, Kruisweg 40, 5944 EN Arcen, www.landhuisdebarones.nl,  tel: 077 7703362

 De Kruisweg is de weg naar het veer van Broekhuizen.

Volg vanaf  de jachthut eerst de N 271 R. Arcen en na 1,5 km. RA  R. Broekhuizen (wegwijzer met symbool veerpont) en dan na 1 km. RA ( Let op! Deze zijweg ligt verstopt achter een witte boerderij).

Na het passeren van het restaurant De Barones en de brouwerij van Hertog Jan ga je met de pont de Maas over. In Broekhuizen LA en na 0,5 km. RA de Stokterweg R. Melderslo. Na 3 km. bereik je de parkeerplaats rechts van de weg.         

OPGAVE DEELNAME:

Uiterlijk voor 10 maart as. bij Leo van der Kooij.

Tel: 0345 515450  of  06 47225204

e-mail leovanderkooij@kpnmail.nl

De deelnemers krijgen een week vóór de excursie het menu van het diner toegestuurd en kunnen hun keuze dan aan Leo van der Kooij opgeven.