Excursie naar de Hompelvoet

dinsdag 21 juli 2015

voorbereid door Iman en Corry, mmv Frans
 

de Hompelvoet in de Grevelingen

1.      Inleiding.

Eindelijk kan als - het weer niet erg tegenzit - de excursieclub het eiland Hompelvoet  in de Grevelingen bezoeken. En  kennismaken met andere aspecten van het Natura 2000-gebied de Grevelingen. Zoals de populatie zeehonden ( ca. 50 stuks) die zich inmiddels in deze  afgesloten maar nog zoute zeearm heeft  gevestigd.

Let op: Omdat we op tijd de boot op moeten  beginnen we een half uur eerder dan we gewend zijn .

Vanwege het  beperkt aantal plaatsen op de boot en de wens van velen om alvast op Schouwen te bivakkeren en dus tijdig  (het is hoogseizoen) te kunnen reserveren  heeft de aanmelding al plaats gevonden. Er hebben zich 23 mensen aangemeld. (De kosten van de boot + begeleiding bedragen ca. 250 euro excl. BTW).

Het is de bedoeling dat we ’s morgens zo snel mogelijk naar de Hompelvoet varen . Daar verkennen we onder leiding van een boswachter van Staatsbosbeheer het eiland in diverse richtingen. De excursie is voorbereid met boswachter William van der Hulle,  waarschijnlijk zal hij ons ook begeleiden.

's Middags haalt de boot ons weer op en varen we rustig terug. Zo kunnen we wat meer van de Grevelingen  beleven bijvoorbeeld van de genoemde zeehonden bij de Stampersplaat.

Aan het eind van de middag zullen we onder leiding van Frans tijdens een korte rondwandeling kennismaken met historisch Brouwershaven.

Grevelingen

Met de sluiting van de Brouwersdam in  1971 werd de Grevelingen een binnenmeer. Het getij en de stromingen verdwenen  en daardoor  trad er een enorme sterfte  op van de planten en dieren  die van het dynamische getijdenmilieu afhankelijk waren.

Aanvankelijk was het de bedoeling dat de Grevelingen, net als het Haringvliet, een zoet meer zou worden. Maar door de grote problemen met waterkwaliteit en ecologie  werd besloten dat een zout milieu meer perspectief op een stabiel milieu biedt. Vanaf 1978 vindt toevoer van vers zeewater met  organismen van  microscopisch klein tot groot (als zeehond)  plaats via de in- en uitlaat opening in de Brouwersdam. In 1984 komt de hevelsluis in de Grevelingendam beschikbaar waardoor de Grevelingen kan worden doorgespoeld.

 Het doorzicht is nu in het algemeen goed, er is plaatselijk veel  onderwaterleven met een grote soortenrijkdom die overigens wel wat minder is dan voor de afsluiting. Het onderwaterleven is  goed voor vogels (vooral voor  visetende overwinteraars als fuut, geoorde fuut, middelste zaagbek)  en voor sportduikers. De voormalige platen werden eilanden die te maken kregen met oeverafslag waartegen oeverbeschermingsmaatregelen werden getroffen.  De eilanden zijn belangrijk voor broedende kustvogels als grote stern, dwergstern en strandplevier.

Strandplevier

 Helaas zijn de zeegrasvelden (groot zeegras)  na een aanvankelijke toename na de afsluiting uit de Grevelingen verdwenen. Met uitzaaien wordt herintroductie nagestreefd.  Ook het Japans bessenwier (exoot)  dat zeer massaal aanwezig is geweest is nu weer sterk teruggelopen.

ln de diepere delen van de Grevelingen treden nog periodieke zuurstoftekorten op. Er zijn allerlei plannen om weer een (beperkt) getij in de Grevelingen te krijgen al dan niet in combinatie met een getijdencentrale.

De Grevelingen is een belangrijk waterrecreatiegebied. Met behulp van gemeentebesturen ontwikkelen projectontwikkelaars langs en in het meer  bij Ouddorp en bij Scharendijke grote, ecologisch genoemde, verblijfsrecreatieprojecten . De projecten zijn bestemd voor  het rijke deel van de bevolking en gaan ten koste van de aanwezige natuur en  de ”gewone” recreant.

Hompelvoet (ca. 310 ha)

Na de afsluiting vielen de slikken en zandplaten permanent droog.  De Hompelvoet is daar een voorbeeld van zij het dat delen van deze plaat al zo hoog waren dat ze alleen nog bij hoge springvloed onderliepen. Op de centrale delen vond een snelle ontzilting van de bodem plaats. Langs de randen blijft de invloed van het  zoute water mogelijkheden bieden voor zoute en brakke vegetaties. Een grotere invloed van het zoute water door een ander (maar niet al te afwijkend) peilbeheer  is echter wel gewenst omdat de oppervlakte van die vegetaties wel steeds afneemt.

De platen werden intensief ingericht en beheerd om verstuiving tegen te gaan o.a. met stuifschermen en met gras-graanmengsels. Of om verstuiving juist plaatselijk te  bevorderen;  op de Hompelvoet bijvoorbeeld om vochtige duinvalleien te verkrijgen. Voor overwinterende ganzen werden gras-klavermengsels ingezaaid.  De ontwikkeling van de vegetatie verliep zeer snel en er werden grazers (paarden)  en aanvankelijk ook schapen ingezet. Momenteel grazen op de Hompelvoet 25 fjordenpaarden en in het seizoen ca. 40 koeien en wordt struweel gemaaid..

Door de combinatie van ontzilting, bodemvorming, diversiteit in grondwaterstanden,  struweelontwikkeling, begrazing etc. heeft zich een soortenrijke  plantengroei ontwikkeld. Sinds de afsluiting zijn op de Hompelvoet  460 plantensoorten gevonden;  nu zijn er nog ca. 375 te vinden, waaronder 11 orchideeënsoorten (met harlekijn en herfstschroeforchis), slanke gentiaan, gelobde maanvaren, addertong. (Dit zijn zeldzame soorten die we nu waarschijnlijk helaas nu niet zullen zien; maar er zijn nog genoeg andere interessante soorten die in juli wel zichtbaar zijn.)

Tot 2002 was de Hompelvoet inderdaad  ”het vogeleiland “door een grote kolonie van grote sterns en kokmeeuwen. Die zijn verhuisd naar de noord-oostelijk van de Hompelvoet gelegen Plaat van Markenje. Nu  is de Hompelvoet broedgebied voor kustvogels als visdief, dwergstern, kluut, stormmeeuw, weidevogels  als grutto en  veldleeuwerik, bos en struweelvogels en foerageergebied voor ganzen. Er leven een zestal reeën evenals vele soorten insecten waaronder zeldzame. Net als in de andere gebieden in en om de Grevelingen komt de Noordse woelmuis er voor

 Brouwershaven

Brouwershaven is bekend als de geboorteplaats van de dichter en staatsman Jacob Cats (ca. 1600). Omstreeks die tijd is ook het stadhuis gebouwd. De grote kerk –Nicolaaskerk- was er toen al; Brouwershaven was vanaf de veertiende eeuw  een belangrijke havenplaats (voor o.a. meekrap, haring en zout).  In de 18^e eeuw raakte de stad in verval om pas in 1839 weer op te leven als voorhaven voor Rotterdam en Dordrecht, die  vanwege de verzanding van de Maasmonding steeds  moeilijker met grote schepen te bereiken waren. Na de opening van de Nieuwe Waterweg in 1872 was het alweer  afgelopen met die opleving. De meeste huizen langs de markt en de haven dateren uit de zeventiende eeuw maar hebben een negentiende eeuws aanzien.

Het Programma

9.30 !!   Ontvangst met koffie en bolus in Herberg  Eetcafe ‘t Swarte Schaep in Brouwershaven,  Haven Zuidzijde 16, 4318 AJ , 0111 691903. Er kan geparkeerd worden op het centrale plein in Brouwershaven of op het parkeerterrein net buiten het centrum (zie kaartje). ’s Avonds borrelen en eten we hier ook.

10.15  vertrek naar het haventje van Bommenede (zie kaartje) met  de auto.  Desgewenst poolen. Op Bommenede (bij het SBB kantoor)  is meer dan voldoende parkeerruimte.

10.30 de boot vertrekt uit Bommenede  Op de boot inleiding op de excursie door de boswachter.

Vanaf ca. 11.00 tot ca. 14.30 verkenning van de Hompelvoet o.l.v. de boswachter. Lunch en wc. te velde. Bij regen is er een vogelwachterhuisje om te schuilen. Goede wandelschoenen zijn voldoende.  Bij regen eventueel laarzen .

14.30 vertrek van de Hompelvoet, vaartocht over de Grevelingen

15.30 aankomst in Bommenede, met de auto terugrijden naar Brouwershaven

Ca. 16.00 Rondwandeling door historisch Brouwershaven o.l.v. Frans

Ca. 17.00 borrel in ‘t Swarte Schaep

Ca. 17.45 Diner zie keuze mogelijkheden.

Routebeschrijving.

Brouwershaven  wordt vanuit het noorden en oosten bereikt via de dammen:  de Brouwersdam en de Grevelingendam, vanuit het zuiden via de Zeelandbrug of de Oosterscheldekering. Veelal staat op de borden langs de hoofdwegen Zierikzee aangegeven.  Als men  Schouwen- Duivelend nadert,  dan wel bereikt heeft, wordt Brouwershaven vermeld. Parkeren in Brouwershaven in het centrum (markt) of op het grote parkeerterrein net buiten het centrum, zie kaartje.  De route naar het haventje van Bommenede staat ook op een kaartje aangegeven.

Verblijf: het meeste gewenste verblijf zal al geboekt zijn (zoals de camping Dorpszicht op Serooskerke). Er zijn vele boerencampings en gewone campings. De hotels en Ben B’s hanteren veelal hoogseizoenprijzen. ’t Swarte Schaep heeft eenvoudige nette kamers voor een redelijke prijs.

Aanmelding en Dinerkeuze.

Aanmelding heeft al plaatsgevonden. 

Graag nog wel even jullie keuze voor het diner aangeven.

De keuze is:

Vooraf:  tomatensoep,  vissoep, uiensoep (vegetarisch)

Hoofdgerecht :  gegrilde biefstuk, gebakken sliptong, vegetarisch taartje

Achteraf: koffie of thee

De dinerkeuze (en eventuele aanmelding) graag doorgeven voor 14 juli aan Iman en Corry  i.zorge@casema.nl telefonisch 071-5616834.