Dertienduizend jaar geleden steeg het waterpeil in de Noordzee tot de huidige kustlijn. De getijdenstromingen van de zee zetten zand af in de vorm van evenwijdig lopende strandwallen. Hiertussen lagen vochtige, van de zee afgesloten strandvlaktes. Deze vormden de basis voor het duingebied en het aangrenzende achterland zoals we die nu kennen. De duinvorming vond plaats in het jongste geologische tijdperk, het Holoceen. Zoutminnende planten hielden zandkorrels tegen waardoor de duinen steeds  hoger konden worden.
In het huidige landschap wordt  onderscheid gemaakt tussen de Oude Duinen, gevormd tot aan het begin van onze jaartelling, en de Jonge Duinen, ontstaan in de middeleeuwen tot ongeveer de 12de eeuw. De Jonge Duinen zijn het meest zichtbaar in het huidige landschap. De hoogste duinruggen reiken tot meer dan veertig meter boven de zeespiegel. De Jonge Duinen liggen deels op de Oude Duinen. Door de sterke winden veranderden de duinen voortdurend van plaats.

Zeedorpen
Rond de 11de en 12de eeuw ontstond een aantal kustplaatsen, later ook landgoederen. Bij Egmond aan Zee, Wijk aan Zee, Zandvoort en Katwijk zijn nog steeds fragmenten van het vroegere landgebruik zichtbaar. Zo vinden we er voormalige, door zanddijkjes omzoomde aardappellandjes en een kenmerkende plantengroei en vogelbevolking. De dorpelingen leefden van de visvangst, haalden uit de duinen wat ze voor het bestaan nodig hadden en lieten er vee grazen, waardoor het landschap open bleef. Zo ontstond het zogenaamde zeedorpenlandschap.

Een bron voor water
Vanaf de 17de en 18de eeuw werd de invloed van de mens op het duinlandschap steeds groter. De Oude en Jonge duinen werden ontgonnen om er landbouwgrond van te maken. Bos werd gekapt en grote delen werden afgegraven om allerlei teelten mogelijk te maken. Tuinbouw domineerde op de 'geestgronden' (zoals de afgegraven duinen werden genoemd), en later bollenteelt.
Toch mislukte landbouw in de duinen vaak omdat het milieu op den duur niet geschikt was. Het duin bleek echter wel geschikt als bron voor de drinkwaterwinning. Onder de duinen bevindt zich een grote zoetwatervoorraad.

Verstedelijking

In de 19de en vooral de 20ste eeuw verstedelijkte ons landschap in hoog tempo. In en aan de rand van de duingebieden kwam steeds meer stedelijke bebouwing, met wegen en spoorlijnen. De verstedelijking ging gepaard met een grote zandhonger. De sporen daarvan zijn in het duingebied op veel plaatsen nog te zien. Zanderijen (zandafgravingen) waren er tot ver in de 20ste eeuw in bedrijf. Tegenwoordig zijn wij zuinig op wat ons nog rest aan oorspronkelijk duinlandschap.

Het beheer verandert
Om het stuiven in de duinen tegen te gaan plantten de beheerders in de eerste helft van de 20ste eeuw helmgras en naaldbomen. De afgelopen decennia zijn de bossen aantrekkelijker gemaakt door meer variatie in de begroeiing toe te passen. Tegenwoordig wordt naaldhout zelfs gekapt om het oorspronkelijke landschap weer een kans te geven. Op veel plaatsen mogen de duinen, waaronder ook de zeereep, weer stuiven. De natuur wordt hierbij een handje geholpen door middel van natuurherstelprojecten. Dit dynamische duinbeheer wordt ontwikkeld in overleg met samenwerkingspartners als de hoogheemraadschappen, die verantwoordelijk zijn voor de zeewering.

Langs het Zuid-Hollandse deel van de kust wordt op een innovatieve manier kustbescherming en kustonderhoud uitgevoerd, bekend onder de naam de zandmotor. (Zie www.dezandmotor.nl) Tijdens onze excursie van 9 december 2010 naar Solleveld en Kijkduin hebben we daar toen al het een en ander over gehoord, maar er was toen nog geen zandplaat voor de kust te zien. Inmiddels is voor de kust ten zuiden van Den Haag een schiereiland ontstaan van meer dan 100 hectare. Door wind, golven en stroming verspreidt het zand zich de komende twintig jaren naar het noorden, misschien zelfs wel ten noorden van het Noordzeekanaal. Deze manier van bouwen met de natuur is een experiment. Misschien vindt het navolging langs andere delen van onze kust en vormt het nieuw strand en duinen die ons tegen de zeespiegelstijging beschermen en extra ruimte voor natuur en recreatie biedt.

 

 

Onderzoek

De PWN laat veel onderzoek uitvoeren ten behoeve van het beheer en behoud van het duin. Het betreft evaluerend onderzoek, signalerend onderzoek en onderzoek op specifieke projekten.

DE PWN doet evaluerend onderzoek om te kijken of de gestelde doelen worden gehaald. Enkele voorbeelden van dit onderzoek zijn:

• ontwikkeling van natuurwaarden in natuurherstelprojecten
• waardering van gastheerschap en beheer
• effectiviteit van zonering

Door signalerend onderzoek worden de ontwikkelingen in natuurwaarden en landschapsecologische processen in de gaten gehouden.  Voorbeelden van signalerend onderzoek zijn:

• vóórkomen van stuifkuilen in de zeereep
• vegetatiestructuur
• konijnenstand
• rode-lijstsoorten
• areaal prioritaire habitats
• aantal bezoekers aan de terreinen
• trends in vrijetijdsbesteding van bewoners van de Randstad

Veel onderzoek wordt door vrijwilligers gedaan.(bijvoorbeeld naar broedvogels, vlinders, libellen). Veel onderzoekslocaties maken deel uit van landelijke meetnetten. Particuliere organisaties (SOVON, FLORON, Vlinderstichting) verzamelen gegevens en coördineren het onderzoek. De meetnetten zijn onderdeel van de Natuurmonitor van de Rijksoverheid.

Tijdelijk onderzoek dat kennis oplevert voor nieuw beleid, beheer of inrichtingsmaatregelen is projectmatig onderzoek. Voorbeelden zijn:

• effecten van recreatie en recreatiezonering op natuurwaarden
• onderzoek aan grootschalige verstuivingen en dynamisch zeereepbeheer

De PWN besteedt onderzoek meestal uit, de eigen boswachters en vaak ook vrijwilligers leveren bijdragen.

Nieuwe ontwikkelingen vragen om een oplossing, zoals de aantasting van de natuur in de duingebieden, bijvoorbeeld door verdroging, neerslag van verontreinigende stoffen, toenemende recreatie en verstedelijking. PWN probeert een bijdrage te leveren om ongewenste ontwikkelingen een halt toe te roepen en voelt zich verantwoordelijk voor de instandhouding van plant- en diersoorten en de ontwikkeling van duinhabitats.

Tenslotte wordt bij het beheer aandacht geschonken aan aardkundige, archeologische en cultuurhistorische waarden.

 

Moderne onderhoudsmedewerkers