Excursie Zak van Zuid - Beveland

 

woensdag 22 juni 2011

 

voorbereid door Ank & Frans Beekman 

met assistentie van Arjan Boon (Natuurmonumenten, zie blz 267 nieuwe handboek)

 

 

Inleiding


Op het eiland Zuid-Beveland lagen vanouds twee grote waterschappen: de Breede Watering Bewesten Yerseke met daarin de stad Goes en de Breede Watering Beoosten Yerseke die na de stormvloed van 1530 met de stad Reimerswaal ten onder ging en nu bekend staat als het Verdronken Land van Zuid-Beveland. In deze gebieden, die wel het Oudland worden genoemd, ligt jonge zeeklei op veen op oude zeeklei. Ze zijn in de 12de eeuw bedijkt. Ten noorden liep de Oosterschelde, ten zuiden de Zwake, een nevengeul van de Westerschelde.
Aan de zuidkant van de Zwake lagen verschillende eilanden, zoals Borsele, Baarland, Heinkenszand, Ovezande, Stuivezand. Ook deze eilanden werden bedijkt, maar een deel van Borsele en Stuivezand verdween weer bij een stormvloed. In de 14de en 15de eeuw zijn de eilanden met een dijk verbonden aan het Oudland. In de nieuwe polders (Nieuwland) ligt de jonge zeeklei direct op de oude zeeklei. Opvallend is dat er zo véél kleine polders zijn en dus ook vele dijken. De zeekant van de dijk is zwakker glooiend dan de landzijde. Deze asymmetrie van de dijken helpen ons bij de ontrafeling van de bedijkingsgeschiedenis. Bij een doorbraak legden de mensen om het doorbraakgat een zogenaamde vingerling. De bochten in de dijken met de welen herinneren aan de stormvloeden.

 

Weeltjes

 

De Zwaakse Weel is overigens geen weel, maar een kreekrestant. Bij de huidige Biezelingse Ham kwam de Zwake in de Westerschelde.
Op de dijken staan bomen als houtleverancier en ook grazen er schapen. Het Oudland, zoals bij Nisse, heeft een oude verkaveling met veel heggen, daar liggen de typische ringdorpen, vaak met een vaete (veedrinkput). Het Nieuwland is veel strakker verkaveld, de dorpen liggen op en aan de dijk. In de loop van de Middeleeuwen werd de Westerschelde beter bevaarbaar en werd de Oosterschelde langzamerhand minder belangrijk voor de scheepvaart op Antwerpen. Het Kreekrak tussen Zuid-Beveland en Brabant verzandde en in 1575 liepen de Spaanse troepen als wadlopers naar Zuid-Beveland. In 1628 veroverde de prins van Oranje het noorden van Vlaanderen en kwam Zeeuws-Vlaanderen (of Staats-Vlaanderen) strategisch bij Zeeland. De Zeeschelde kwam onder Nederlands toezicht en daarom liggen er diverse forten langs (o.a. Breskens, Rammekens, Terneuzen, Ellewoutsdijk, Bath).
Diepe geulen in de Westerschelde (tot 60 meter) holden de vooroever van de dijken uit en dat leidde tot vele dijkvallen of grondbraken. Om dat tegen te gaan nam men twee maatregelen: 1. Het bekleden van de onderzeese vooroever met rijshouten zinkstukken verzwaard met stenen, en 2. het aanleggen van een reserve- of inlaagdijk. De grond voor de inlaagdijk haalde men uit de inlaag, uit de karrenvelden en uit kleiputten op de buitendijkse schorren. De steenbekleding op de zeekant van de dijk kwam er pas in de 18de eeuw. De Zeeuwse dijken waren anders dan in de rest van Nederland, vooral door die diepe geulen voor de kust. Van grote invloed was de invasie van de paalworm, vanaf 1730 die al het hout onder water wegvrat.
Langs de Westerschelde kan men op de slikken resten van verdronken dorpen vinden, zoals Oud-Waarde, Valkenisse en Oud-Rilland. Belangrijk voor de natuur zijn dus de oudlandpolders, oude afgesloten kreken, dijken en welen, inlagen en karrenvelden, schorren en slikken.
[Het beste boek is nog steeds: C. Dekker, Zuid-Beveland. De historische geografie en de instellingen van een Zeeuws eiland in de middeleeuwen, Assen, 1971, 684 blz.]

 

 

Opgeven        bij Ank en Frans Beekman  svp vóór 12 juni        

                       

 

                        Programma

 

10.00 uur        Start bij kantoor&werkschuur Natuurmonumenten, De Zwaakse Weel

                        met koffie, thee en Zeeuws lekkers

                        http://www.natuurmonumenten.nl/content/zwaakse-weel-0
                        Introductie over het gebied door Arjan Boon

 

10.30 uur        met zo min mogelijk auto's naar Ellewoutsdijk

 

Fort Ellewoutsdijk

11 tot 13.30u bezoek aan Fort Ellewoutsdijk (toelichting Arjan) en Inlaag 1887 (vogels)

                        in het Fort: eigen lunch opeten met koffie/thee uit kannen, toiletbezoek

                        http://www.natuurmonumenten.nl/content/fort-ellewoutsdijk-0

 

13.30 tot 17u met auto's naar heggenreservaat Nisse, introductie door René Wink

                        boswachter Natuurmonumenten (met 25 jaar ervaring in de Zak)

                        wandeling van ca. 4 km met toelichting langs heggen, dijken, enz.

                       

                        in overleg: nu of later naar NM De Zwaakse Weel om auto's op te halen

 

17.00 uur        schapenboerderij De Schaapskooi: bezichtiging schaapskooi

                        en expositie over het Nationaal Landschap in bezoekerscentrum

                        http://www.schapenboerderij.nl/       

 

17.30 uur        maaltijd op 1e verdieping van bezoekerscentrum à € 20 per persoon,

                        verzorgd door Yvonne Nijssen

                        - boerengroentesoep (vegetarisch)

                        - Zeeuws buffet met diverse warme en koude gerechten uit de streek
                          o.a. eigen biologisch lamsvlees, zeekraal, Zeeuws brood, aardappeltjes van Zeeuwse bodem,

                          regionale groentes en voldoende aanbod voor de vegetariër en visliefhebber
                        - dessert van eigen Zeeuws schapenijs met Zeeuwse vruchten
                        prijs is exclusief drinken (water gratis, koffie/thee/frisdrank €1,50,

                        appelsap van de buurman en bier € 1,75, wijn € 2,00)

 

 

 

Routebeschrijving

 

 

 

 

Op dit kaartje staat de route ingetekend. Met dank aan de
 Bevelandse tak van Natuurmonumenten.

 

 

 

 Vanaf Bergen op Zoom

 

  1. A58 Antwerpen / Vlissingen

  2. Volg na 7.6 km op het knooppunt Markiezaat 't Scheld de A58, E312 richting Vlissingen A58

  3. Neem na 26 km afslag ’s-Gravenpolder [afslag 35] richting Goes N289

  4. Ga bij de stoplichten linksaf de Vierwegen (N666) op richting 's-Gravenpolder N666

  5. Bij de volgende stoplichten rechtdoor.

  6. Na ongeveer 3 km bij de stoplichten van ‘s- Gravenpolder rechtdoor.

  7. Na ongeveer 3 km bij een grenslinde ‘linksaf de Zwaaksedijk op. Let op! Het is niet duidelijk te zien van een afstand.

  8. Het is een paar meter vóór de afslag naar Heinkenszand en Nisse aan de rechterkant.

          Het is de 2e boerderij aan de linkerkant


 



 

                       
 

Overnachtingsadressen Zak van Zuid-Beveland (eventuele reservering zelf regelen)
 

advies minicamping     Lambrechtshoeve, Iseweg 4, Oudelande T 0113 35 24 41

                                    http://www.minicampinglambrechtshoeve.nl/index.html

 
 advies B&B               Boerderij de Hoogte, Iseweg 2, Oudelande  T 0113 54 82 39

                                    http://www.boerderijdehoogte.nl/page/homepage

         advies appartement      Hoeve van der Meulen, Zuidweg 26-284444, ND 's-Heer Abtskerke  T 0113 56 91 10
                                 
          nuttige websites: http://www.hetzeeuwselandschap.nl/generator.php?id=72;    http://www.hoevevandermeulen.nl/

 

Westerschelde op loopafstand van Lambrechtshoeve en De Hoogte in Oudelande